یک چیز دردناک و بسیار آمریکایی در سرگذشت شرکت iRobot، یعنی شرکتی که به جاروبرقی شما یاد داد چطور در اطراف مبلمان حرکت کند، وجود دارد. این شرکت که در سال 1368 خورشیدی (1990 میلادی) در بدفورد، ماساچوست توسط رادنی بروکس، رباتیک دان دانشگاه MIT و دانشجویان سابقش، کالین اَنگل و هلن گراینر، تاسیس شد، روز یکشنبه برای ورشکستگی بر اساس فصل 11 درخواست داد، و این اتفاق یکی از دلایل ورشکستگی iRobot بود. این اتفاق به فعالیت 35 ساله شرکتی پایان داد که از رؤیاهای محققان هوش مصنوعی آغاز شد، به کف آشپزخانه های ما رسید و در نهایت به دست تامین کننده چینی اش افتاد.
بروکس، مدیر مؤسس آزمایشگاه علوم کامپیوتر و هوش مصنوعی MIT و شخصیت چالش برانگیز در زمینه رباتیک، دهه هشتاد میلادی را به تماشای حشرات و الهامات ناگهانی درباره اینکه چطور سیستم های ساده می توانند رفتارهای پیچیده تولید کنند، گذراند. تا سال 1368 خورشیدی (1990 میلادی)، او این بینش ها را به شرکتی تبدیل کرد که در نهایت بیش از 50 میلیون ربات فروخت. رومبا (Roomba)، که در سال 1380 خورشیدی (2002 میلادی) عرضه شد، به گجتی نادر تبدیل گشت که از دسته خود فراتر رفت و به یک فعل، یک میم، و به شوخی بسیاری، یک وسیله حمل و نقل گربه تبدیل شد.
پول نیز به سرعت سرازیر شد و این شرکت در مجموع 38 میلیون دلار، از جمله از گروه کارلایل (The Carlyle Group)، جذب کرد. در سال 1383 خورشیدی (2005 میلادی)، با عرضه سهام طرفداران 103.2 میلیون دلار جمع آوری کرد و وارد بورس شد. تا سال 1393 خورشیدی (2015 میلادی)، iRobot به اندازه کافی ثروتمند بود تا بازوی سرمایه گذاری خطرپذیر خود را راه اندازی کند، که باعث شد تک کرانچ (TechCrunch) با لحنی طنزآمیز اعلام کند که “تسلط ربات ها شاید یک گام دیگر به جلو برداشته باشد.” برنامه آن زمان این بود که سالانه 100,000 تا 2 میلیون دلار در 10 استارتاپ رباتیک در مراحل اولیه و سری A سرمایه گذاری شود. این نشان دهنده ورود یک شرکت به مرحله ای جدید و موفقیت آن برای تامین مالی رؤیاهای نسل بعدی بود.
سپس آمازون از راه رسید. در سال 1400 خورشیدی (2022 میلادی)، این غول شرکتی با خرید iRobot به مبلغ 1.7 میلیارد دلار موافقت کرد، که در آن زمان چهارمین خرید بزرگ تاریخ آمازون محسوب می شد. این معامله که در ابتدا نویدبخش بود، در نهایت یکی از عواملی شد که در آینده به دلایل ورشکستگی iRobot کمک کرد. اَنگل، مدیرعامل شرکت، درباره “خلق محصولات نوآورانه و کاربردی” و یافتن “مکانی بهتر برای تیم ما جهت ادامه ماموریتمان” صحبت کرد. به نظر می رسید که پایانی شبیه به افسانه هاست شرکت نوپا و جسور جدا شده از MIT که جذب امپراتوری گسترده “فروشگاه همه چیز” شد.
اما رگولاتورهای اروپایی ایده های دیگری داشتند. در واقع، در میان تهدیدها مبنی بر اینکه این معامله را مسدود خواهند کرد آن ها معتقد بودند آمازون می تواند با محدود کردن یا کاهش دسترسی به بازار خود، رقبا را از میدان به در کند آمازون و iRobot در دی ماه 1402 خورشیدی (ژانویه 2024 میلادی) موافقت کردند که معامله را لغو کنند. آمازون نیز جریمه فسخ قرارداد 94 میلیون دلاری را پرداخت کرد و کنار کشید. اَنگل استعفا داد. سهام شرکت سقوط کرد. این شرکت 31 درصد از نیروی کار خود را از دست داد.
پیامدهای لغو قرارداد آمازون و دلایل ورشکستگی iRobot
آنچه در ادامه آمد، یک سقوط تدریجی بود. سودآوری از سال 1399 خورشیدی (2021 میلادی) به دلیل آشفتگی در زنجیره تامین و هجوم رقبای چینی با جاروبرقی های رباتیک ارزان تر به بازار، رو به کاهش بود که از مهمترین دلایل ورشکستگی iRobot محسوب می شوند. گروه کارلایل (The Carlyle Group)، که در سال 1401 خورشیدی (2023 میلادی) یک کمک مالی نجات بخش 200 میلیون دلاری ارائه کرده بود، در نهایت تنها آنچه حتمی بود را به تعویق انداخت. (کارلایل سرانجام آن وام را ماه گذشته فروخت احتمالا با تخفیف، اگرچه به هیچ وجه مشخص نکردند.)
ریشه های مالی دلایل ورشکستگی iRobot
حالا دیگر این ماجرا تمام شده است، حداقل آن نسخه ای از iRobot که قبلا وجود داشت. شرکت شنژن پیکسیا رباتیکس (Shenzhen PICEA Robotics)، تامین کننده و وام دهنده اصلی iRobot، کنترل شرکت بازسازی شده را در دست خواهد گرفت، روندی که پس از نمایان شدن دلایل ورشکستگی iRobot آغاز شد. طبق بیانیه ای که iRobot روز یکشنبه منتشر کرد، طرح بازسازی به iRobot اجازه می دهد تا به عنوان یک شرکت فعال باقی بماند و “به فعالیت های عادی خود بدون هیچ اختلال پیش بینی شده ای در عملکرد اپلیکیشن، برنامه های مشتریان، شرکای جهانی، روابط زنجیره تامین یا پشتیبانی مداوم محصول ادامه دهد.”
همچنین این شرکت متعهد شد که “به تعهدات خود در قبال کارکنان عمل کند و پرداخت های به موقع و کامل را به فروشندگان و سایر بستانکاران برای مبالغ بدهی در طول فرآیند تحت نظارت دادگاه انجام دهد.”
اینکه در بلندمدت برای مشتریان چه معنایی دارد، سؤال دیگری است؛ سؤالی که iRobot مشتاق پاسخگویی به آن بود، به خصوص در پی نمایان شدن دلایل ورشکستگی iRobot. میشله شینال (Michèle Szynal)، سخنگوی این شرکت، در بیانیه ای ایمیلی به تک کرانچ (TechCrunch) گفت: “صادقانه بگویم، اخبار امروز هیچ تاثیری بر عملیات تجاری ما یا توانایی ما برای خدمات رسانی به مشتریانمان ندارد – که همچنان اولویت اصلی ماست. ما بر ارائه نوآوری های هوشمند خانگی تمرکز داریم که زندگی مصرف کنندگان را بهتر و آسان تر می کند. محصولات ما تغییر نمی کنند.”
در بیانیه خود، iRobot به طور مشابه وعده می دهد که در طول بازسازی از محصولات موجود پشتیبانی کند؛ در عین حال، افشاهای قانونی آن به عدم قطعیت های ذاتی ورشکستگی و پیامدهای آن، که همان دلایل ورشکستگی iRobot هستند، اذعان دارند اینکه آیا تامین کنندگان همکاری خود را ادامه می دهند، آیا روند طبق برنامه پیش می رود، یا اصلا شرکت پابرجا می ماند.
همانطور که وب سایت دِ وِرج (The Verge) در مطلبی درباره مشکلات iRobot در ماه گذشته اشاره کرد، حتی اگر iRobot در نهایت فرو بپاشد و خدمات ابری خود را نیز از دسترس خارج کند، که این خود بخشی از دلایل ورشکستگی iRobot است، جاروبرقی های رومبای مشتریان به قطعات بی استفاده تبدیل نخواهند شد. کنترل های فیزیکی باید کار کنند صاحب رومبا هنوز می تواند دکمه را فشار دهد تا آن را برای جارو کردن بفرستد یا به آن بگوید به خانه برگردد.
آنچه صاحبان رومبا از دست خواهند داد، همه چیزهایی است که به این دستگاه ها حس آینده نگرانه می دهد، از جمله برنامه ریزی مبتنی بر اپلیکیشن، توانایی گفتن اینکه کدام اتاق ها را تمیز کند، و فرمان های صوتی که درازکش روی مبل به الکسا می دهید.
بروزرسانی: این داستان با اظهارنظر iRobot به روزرسانی شده است.
در نهایت، سرگذشت iRobot داستانی از فراز و نشیب های یک شرکت پیشگام در حوزه رباتیک را روایت می کند. از آغاز در MIT و رسیدن به موفقیت های چشمگیر با محصولاتی چون رومبا، تا تلاش برای ادغام با آمازون و در نهایت مواجهه با چالش های رگولاتوری و رقابت فشرده که به ورشکستگی انجامید. اکنون با تغییر مالکیت به تامین کننده اصلی خود، آینده ای متفاوت پیش روی این شرکت و کاربرانش قرار دارد، هرچند تعهد به ادامه پشتیبانی محصولات موجود همچنان پابرجاست.
