مروری بر وضعیت سرمایه گذاری استارتاپ هند در سال 1404
وضعیت سرمایه گذاری استارتاپ هند در سال 1404 نشان می دهد که اکوسیستم استارتاپی این کشور نزدیک به 11 میلیارد دلار سرمایه جذب کرد، اما سرمایه گذاران خیلی با احتیاط تر چک کشیدن و در انتخاب محل ریسک شون گزینشی تر عمل کردن. این موضوع نشون می ده که چطور سومین بازار بزرگ استارتاپی دنیا داره مسیرش رو از تمرکز سرمایه روی هوش مصنوعی (مثل چیزی که در آمریکا می بینیم) جدا می کنه.
این رویکردِ گزینشی توی انجام معاملات کاملا مشخص بود. طبق آمار Tracxn، تعداد مراحل جذب سرمایه استارتاپ ها نسبت به سال قبل تقریبا 39 درصد کاهش پیدا کرد و به 1518 معامله رسید. کل بودجه جذب شده هم با افت ملایم تری روبرو شد و با کاهش 17 درصدی به 10.5 میلیارد دلار رسید.
این عقب نشینی در همه بخش ها یکسان نبود. سرمایه گذاری در مرحله بذری (Seed-stage) در سال 1404 به شدت افت کرد و به 1.1 میلیارد دلار رسید که نسبت به سال 1403 حدود 30 درصد کاهش داشت؛ چون سرمایه گذارها از شرط بندی روی طرح های آزمایشی عقب نشینی کردن. سرمایه گذاری در مراحل نهایی (Late-stage) هم فروکش کرد و با 26 درصد کاهش نسبت به سال قبل، به 5.5 میلیارد دلار رسید؛ دلیلش هم بررسی های سخت گیرانه تر روی مقیاس پذیری، سودآوری و چشم انداز خروج بود. با این حال، سرمایه گذاری در مراحل اولیه (Early-stage) مقاوم تر نشون داد و با 7 درصد رشد سالانه، به 3.9 میلیارد دلار رسید.
در ادامه، تصویری از نمودارها و داده های آماری مربوط به توزیع سرمایه در بخش های مختلف را مشاهده می کنید که نمایی کلی از بازار را ارائه می دهد.
این نمودار به خوبی نشان می دهد که چگونه جریان نقدینگی از طرح های ریسکی به سمت کسب وکارهای با مدل درآمدی پایدار حرکت کرده است.
«نها سینگ»، یکی از بنیان گذاران Tracxn، با اشاره به اعتماد به نفسِ رو به رشدِ بنیان گذارانی که می تونن توی فضای سختِ فعلی، تناسب محصول با بازار، شفافیت درآمدی و اقتصاد واحد (unit economics) قوی تری از خودشون نشون بدن، گفت: «تمرکز تخصیص سرمایه به سمت استارتاپ های مراحل اولیه بیشتر شده.» این موضوع به بهبود کلی وضعیت سرمایه گذاری استارتاپ هند کمک می کند.
جستجوی هوش مصنوعی
هیچ جا این بازنگری به اندازه حوزه هوش مصنوعی مشخص نبود. طبق داده های Tracxn که با تک کرانچ به اشتراک گذاشته شده، استارتاپ های هوش مصنوعی در هند در سال 1404 فقط کمی بیش از 643 میلیون دلار طی 100 معامله جذب کردن که رشد ناچیز 4.1 درصدی رو نسبت به سال قبل نشون می ده. این سرمایه عمدتا در مراحل اولیه و رشد اولیه پخش شده بود. سرمایه گذاری مراحل اولیه هوش مصنوعی مجموعا 273.3 میلیون دلار بود، در حالی که دورهای مراحل نهایی 260 میلیون دلار جذب کردن که نشون دهنده تمایل سرمایه گذارها به کسب و کارهای مبتنی بر اپلیکیشن، به جای توسعه مدل های پرهزینه است.
این وضعیت تضاد شدیدی با آمریکا داشت؛ جایی که طبق آمار Tracxn، سرمایه گذاری در هوش مصنوعی در سال 1404 از 121 میلیارد دلار در 765 مرحله عبور کرد که جهش 141 درصدی رو نسبت به سال 1403 نشون می ده و بخش عمده ش هم در اختیار معاملات مراحل نهایی بود.
«پریانک سواروپ»، یکی از شرکای Accel، می گه: «ما هنوز در هند شرکت های “اول-هوش مصنوعی” (AI-first) نداریم که بتونن ظرف یک سال 40 تا 50 میلیون دلار، اگه نگیم 100 میلیون دلار، درآمد داشته باشن، در حالی که این اتفاق در سطح جهانی داره می افته.»
سواروپ به تک کرانچ گفت که هند فاقد شرکت های بزرگِ تولیدکننده مدل های پایه است و زمان می بره تا عمق تحقیقاتی، جذب استعدادها و سرمایه صبور مورد نیاز برای رقابت در این سطح رو به دست بیاره. به همین خاطر، تمرکز روی هوش مصنوعیِ کاربردی و حوزه های عمیقِ فناوریِ (deep-tech) مرتبط، در کوتاه مدت هدف واقع بینانه تریه.
این واقع گرایی باعث شده سرمایه گذارها شرط بندی های بلندمدت شون رو خارج از هسته اصلی هوش مصنوعی انجام بدن. سرمایه های خطرپذیر به طور فزاینده ای به سمت بخش های تولیدی و فناوری های عمیق سرازیر می شه. این ها حوزه هایی هستن که هند در اون ها با رقابت جهانی کمتری برای جذب سرمایه روبروست و مزایای واضحی در زمینه استعدادها، ساختارهای هزینه ای و دسترسی به مشتری داره.
در حالی که هوش مصنوعی الان بخش زیادی از توجه سرمایه گذارها رو به خودش جلب کرده، اما می شه گفت توزیع سرمایه در هند نسبت به آمریکا متعادل تر باقی مونده و هنوز سرمایه های قابل توجهی به سمت استارتاپ های مصرف کننده، تولیدی، فین تک و فناوری های عمیق می ره. این تعادل بر وضعیت سرمایه گذاری استارتاپ هند تاثیر مثبتی گذاشته است. سواروپ اشاره کرد که به خصوص «تولید پیشرفته» به عنوان یک فرصت بلندمدت ظاهر شده و تعداد این استارتاپ ها در چهار پنج سال گذشته تقریبا ده برابر شده؛ حوزه ای که اون رو به دلیل رقابت کمتر برای سرمایه جهانی، یک شانس قطعی برای پیروزی هند توصیف کرد.
«راهول تانجا»، یکی از شرکای Lightspeed، گفت که استارتاپ های هوش مصنوعی تقریبا 30 تا 40 درصد معاملات هند رو در سال 1404 تشکیل می دادن، اما به جهش موازی در شرکت های حوزه مصرف کننده هم اشاره کرد. تغییر رفتار در جمعیت شهری هند باعث ایجاد تقاضا برای خدمات سریع تر و در لحظه شده از تجارت سریع (quick commerce) گرفته تا خدمات خانگی دسته هایی که بیشتر با مقیاس و تراکم هند سازگاری دارن تا مدل های پرهزینه به سبک سیلیکون ولی.
هند در برابر آمریکا
داده های PitchBook تفاوت فاحشی رو در تخصیص سرمایه بین هند و آمریکا در سال 1404 نشون می ده. این مقایسه برای درک بهتر وضعیت سرمایه گذاری استارتاپ هند ضروری است. طبق داده های تا 3 دی 1404، سرمایه گذاری خطرپذیر در آمریکا فقط در سه ماهه چهارم به 89.4 میلیارد دلار رسید، در حالی که استارتاپ های هندی در همین دوره حدود 4.2 میلیارد دلار جذب کردن.
برای درک بهتر تفاوت های ساختاری، نگاهی به مقایسه آماری حجم معاملات میان دو بازار بزرگ هند و ایالات متحده بیندازیم.
تفاوت در حجم معاملات نشان دهنده تفاوت در بلوغ زیرساخت ها و تمرکز بر مدل های بومی در هر یک از این مناطق است.
با این حال، این شکاف تمام ماجرا رو بازگو نمی کنه.
تانجا از Lightspeed هشدار داد که نباید مقایسه های مستقیم بین هند و آمریکا انجام داد. اون معتقد بود تفاوت در تراکم جمعیت، هزینه های نیروی کار و رفتار مصرف کننده تعیین می کنه که کدوم مدل های کسب وکار می تونن رشد کنن. دسته هایی مثل تجارت سریع و خدمات در لحظه، در هند خیلی بیشتر از آمریکا مورد استقبال قرار گرفتن که این موضوع بیشتر بازتاب دهنده اقتصاد محلیه تا کم کاریِ بنیان گذارها یا سرمایه گذارها.
اخیرا Lightspeed مبلغ 9 میلیارد دلار سرمایه جدید با تمرکز قوی روی هوش مصنوعی جمع آوری کرده، اما تانجا گفت که این حرکت به معنای تغییر کلی در استراتژی این شرکت در هند نیست. اون اشاره کرد که صندوق آمریکا برای بازار و چرخه بلوغ متفاوتی طراحی شده، در حالی که بازوی هندِ Lightspeed همچنان به حمایت از استارتاپ های مصرف کننده ادامه می ده و در کنارش، با احتیاط فرصت های هوش مصنوعی رو که بر اساس تقاضای محلی شکل می گیرن، بررسی می کنه.
ظرافت ها و وضعیت سرمایه گذاری استارتاپ هند
اکوسیستم استارتاپی هند همچنین شاهد سخت تر شدن جذب سرمایه برای استارتاپ های تحت رهبری زنان بود. طبق گزارش Tracxn، سرمایه گذاری در استارتاپ های فناوری که توسط زنان بنیان گذاری شده، در سال 1404 تقریبا ثابت موند و به حدود 1 میلیارد دلار رسید که 3 درصد نسبت به سال قبل کاهش داشت. با این حال، این رقم کلی یک عقب نشینی شدیدتر رو در لایه های زیرین پنهان کرده بود. تعداد مراحل جذب سرمایه در استارتاپ های تحت رهبری زنان 40 درصد کاهش یافت و برای استارتاپ هایی که اولین بار سرمایه جذب می کردن هم 36 درصد افت داشت.
تصویر زیر وضعیت فعالیت و میزان جذب بودجه توسط کارآفرینان زن در هند را در طول یک سال اخیر به تصویر می کشد.
استارتاپ های تحت رهبری زنان در هند شاهد کاهش 3 درصدی جذب سرمایه در سال 1404 بودند. همان طور که در تصویر مشخص است، با وجود کاهش تعداد معاملات، ارزش کلی سرمایه های جذب شده در این بخش ثبات نسبی داشته است.
به طور کلی، با افزایش سخت گیری ها، مشارکت سرمایه گذارها به شدت کم شد. طبق داده های Tracxn که با تک کرانچ به اشتراک گذاشته شده، امسال حدود 3170 سرمایه گذار در دورهای جذب سرمایه در هند شرکت کردن که نسبت به حدود 6800 سرمایه گذار در سال قبل، 53 درصد کاهش داشته. سرمایه گذارهای مستقر در هند تقریبا نیمی از این فعالیت ها رو بر عهده داشتن و حدود 1500 صندوق داخلی و فرشته سرمایه گذار مشارکت کردن؛ این نشان دهنده یک جنبه مهم از وضعیت سرمایه گذاری استارتاپ هند است که با محتاط شدن سرمایه گذارهای جهانی، سرمایه های داخلی نقش پررنگ تری پیدا کردن.
فعالیت ها همچنین در گروه های کوچکی از حامیان همیشگی متمرکز شد. داده های Tracxn نشون می ده که Inflection Point Ventures با شرکت در 36 مرحله جذب سرمایه، فعال ترین سرمایه گذار بود و بعد از اون Accel با 34 مورد در رتبه بعدی قرار داشت.
مشارکت دولت هند در اکوسیستم استارتاپی در سال 1404 بیشتر به چشم اومد. دهلی نو در دی ماه (ژانویه) از یک «صندوقِ صندوق ها» 1.15 میلیارد دلاری برای گسترش دسترسی به سرمایه رونمایی کرد. بعد از اون هم طرح تحقیق، توسعه و نوآوری 1 تریلیون روپیه ای (12 میلیارد دلاری) رو برای حوزه هایی مثل انتقال انرژی، محاسبات کوانتومی، رباتیک، توسعه فناوری های ردیابی موشک از فضا، بیوتکنولوژی و هوش مصنوعی معرفی کرد که شامل ترکیبی از وام های بلندمدت، تزریق سرمایه و اختصاص بودجه به صندوق های فناوری عمیق بود.
این فشار دولتی باعث تحریک سرمایه های خصوصی هم شده. مشارکت رو به رشد دولت به جذب تعهدِ تقریبا 2 میلیارد دلاری از سوی شرکت های سرمایه گذاری خطرپذیر و سهام خصوصی آمریکا و هند (مثل Accel، Blume Ventures و Celesta Capital) برای حمایت از استارتاپ های فناوری عمیق کمک کرد؛ تلاشی که پای انویدیا (Nvidia) رو هم به عنوان مشاور وسط کشید و کوالکام ونچرز (Qualcomm Ventures) رو هم جذب کرد. علاوه بر این، دولت هند اوایل امسال در یک حرکت فدرالِ کم سابقه، در جذب سرمایه 32 میلیون دلاری استارتاپ محاسبات کوانتومی QpiAI هم مشارکت کرد.
این دخالت فزاینده دولت به کاهش ریسکی که مدت ها سرمایه گذارها رو نگران کرده بود کمک کرده: عدم قطعیت در قوانین. تانجا از Lightspeed می گه: «یکی از بزرگترین ریسک هایی که نمی خواید بپذیرید اینه که اگه قوانین تغییر کنن چی می شه.»
تانجا اضافه کرد که با آشناتر شدن نهادهای دولتی با اکوسیستم استارتاپی، احتمال اینکه سیاست ها همگام با اون تکامل پیدا کنن بیشتر می شه و این موضوع عدم قطعیت رو برای سرمایه گذارانی که از شرکت هایی با چرخه های توسعه طولانی حمایت می کنن، کاهش می ده.
خروج ها در هند
کاهش عدم قطعیت تا حدی خودش رو در بازارهای خروج هم نشون داده که نشان دهنده بهبود وضعیت سرمایه گذاری استارتاپ هند است. هند در دو سال گذشته شاهد جریان مداومی از عرضه های اولیه فناوری (IPO) بوده؛ به طوری که طبق آمار Tracxn، در سال 1404 حدود 42 شرکت فناوری وارد بورس شدن که نسبت به 36 شرکت در سال 1403، 17 درصد افزایش داشته. بخش زیادی از تقاضا برای این عرضه ها از سوی سرمایه گذاران نهادی و خردِ داخلی بوده که نگرانی های قدیمی مبنی بر وابستگی شدیدِ خروج های استارتاپی هند به سرمایه های خارجی رو کاهش داده. فعالیت های ادغام و تملک (M&A) هم رونق گرفت و با 7 درصد رشد سالانه، به 136 معامله رسید.
سواروپ از Accel گفت که سرمایه گذارها مدت ها نگران بودن که بازارهای عمومی هند عمدتا توسط سرمایه های خارجی نگه داشته شدن و این سوال رو ایجاد می کرد که آیا خروج ها در زمان رکود جهانی دوام می آرن یا نه. اون با اشاره به نقشِ رو به رشدِ سرمایه گذاران داخلی در جذب عرضه های فناوری گفت: «امسال این فرضیه رد شد.» این تغییر باعث شده خروج ها پیش بینی پذیرتر بشن و وابستگی به جریان های نوسانیِ خارج از کشور کمتر بشه.
در این بخش، روند ظهور شرکت های میلیارد دلاری جدید در اکوسیستم هند و مقایسه آن با سال های گذشته نمایش داده شده است.
ثبات در تعداد یونیکورن ها با وجود کاهش نقدینگی جهانی، نشان دهنده کیفیت بالاتر استارتاپ هایی است که به این جایگاه دست یافته اند. صفِ یونیکورن های هند در سال 1404 هم نشون دهنده همین رویکردِ خویشتن دارانه بود. با اینکه تعداد یونیکورن های جدید نسبت به سال قبل ثابت موند، اما استارتاپ های هندی با سرمایه کمتر، مراحل جذب سرمایه کوتاه تر و تعداد کمتری از سرمایه گذاران نهادی به ارزش 1 میلیارد دلار رسیدن؛ این یعنی مسیری سنجیده تر برای رسیدن به مقیاس بزرگ، در مقایسه با سال های قبل و رقبای جهانی شون.
با حرکت هند به سمت سال 1405، چالش ها همچنان باقی هستن؛ به ویژه در مورد اینکه هند چطور خودش رو در رقابت جهانی هوش مصنوعی قرار می ده و اینکه آیا سرمایه گذاری مراحل نهایی می تونه بدون تکیه بر ورود سرمایه های کلان، عمیق تر بشه یا نه.
با این حال، تغییرات مشاهده شده در سال 1404 نشون دهنده اکوسیستمیه که به جای عقب نشینی، در حال بلوغه؛ جایی که سرمایه با دقت بیشتری تخصیص پیدا می کنه، خروج ها پیش بینی پذیرتر می شن و پویایی بازار داخلی به طور فزاینده ای به رشد اون شکل می ده. این تحولات بر وضعیت سرمایه گذاری استارتاپ هند تاثیر بسزایی دارد. برای سرمایه گذارها، هند دیگه نه به عنوان جایگزینی برای بازارهای توسعه یافته، بلکه به عنوان یک عرصه مکمل با پروفایل ریسک، زمان بندی و فرصت های خاص خودش ظاهر می شه.
بررسی های انجام شده نشان می دهد که اکوسیستم هند در حال گذار از یک دوره رشد سریع به سمت ثبات ساختاری است. با افزایش حمایت های دولتی و تقویت سرمایه های داخلی، استارتاپ های هندی توانسته اند با وجود کاهش نقدینگی جهانی، مسیرهای خروج شفاف تری را پیدا کنند و بر حوزه هایی تمرکز کنند که با نیازهای واقعی بازار محلی سازگاری بیشتری دارد.
India startup funding hits $11B in 2025 as investors grow more selective
